مقاله پارادایم ها، مکاتب و نظریه های جنگ شناختیشنبه 30, آگوست 2025

جنگ شناختی یکی از مفاهیم نوین در حوزه درگیری‌ها است که به استفاده از ابزارهای اطلاعاتی و روان‌شناختی برای تأثیرگذاری بر افکار، باورها، و رفتارهای فردی و جمعی دشمن اشاره دارد. در این نوع جنگ، هدف اصلی نه نابودسازی فیزیکی، بلکه تسلط بر فضای ذهنی و اطلاعاتی است. این جنگ می‌تواند از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات روان‌شناختی و حتی شایعات و دروغ‌ها به‌منظور تغییر نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی و سیاسی صورت گیرد. در دنیای امروز، جنگ شناختی به‌ویژه با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی و دیجیتال به یکی از ابزارهای مهم در استراتژی‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی تبدیل شده است.
این مقاله به تحلیل پارادایم‌ها، مکاتب و نظریه‌های مختلف جنگ شناختی می‌پردازد و به دنبال شفاف‌سازی این است که چگونه می‌توان از این ابزار برای تغییر رفتار و ذهنیت دشمن استفاده کرد. در این راستا، نظریه‌هایی همچون جنگ روانی، فشار اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی و نظریه جنگ شناختی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این پژوهش تلاش دارد تا با شناسایی جنبه‌های مختلف جنگ شناختی و کاربرد آن‌ها در تقابل‌های معاصر، به تحلیل راهکارهای مقابله با تهدیدات ناشی از این نوع جنگ پرداخته و به کشورها و جوامع کمک کند تا با استفاده از این مفاهیم در شرایط بحران، به‌طور مؤثرتر عمل کنند.
با توجه به اینکه جنگ شناختی در بسیاری از زمینه‌ها مانند سیاست، امنیت ملی، اقتصاد و حتی فرهنگ تأثیرگذار است، این مقاله به‌ویژه بر نقش رسانه‌ها، فضای مجازی و تبلیغات روان‌شناختی در شکل‌دهی به جنگ‌های شناختی تمرکز دارد. در نهایت، پژوهش حاضر نشان می‌دهد که جنگ شناختی به‌عنوان یکی از ابزارهای پیچیده در دنیای مدرن، به یک عنصر کلیدی در روابط بین‌الملل تبدیل شده است و توانایی تغییرات گسترده‌ای در افکار عمومی و رفتار جوامع دارد.
واژگان کلیدی: جنگ شناختی، روابط بین الملل، عرصه جنگ شناختي، امنیت ملی